Tegoroczna Niedziela Palmowa będzie miała w Lipnicy Murowanej szczególny charakter. Mowa nie tylko o uroczystej sumie, odprawionej na pamiątkę wjazdu Jezusa Chrystusa do Jerozolimy, na kilka dni przed jego wielką męką, ale także o towarzyszących jej wydarzeniach. Kolejnym, 62. już konkursie Palm Wielkanocnych oraz otwarciu Centrum Pielgrzyma i Turysty. We wszystkich tych uroczystościach weźmie udział prezydent Polski, Andrzej Duda.

Niewiele jest takich miejsc w Polsce – jak Lipnica Murowana. Wieś, w której tradycja odgrywa ogromną rolę i w żaden sposób nie kłóci się z nowoczesnością. Ta nowoczesność zostanie wykorzystana do pokazania bogatej przeszłości miasta. Ale po kolei. Lipnica Murowana znana jest w Polsce z kilku powodów: po pierwsze to Ziemia Świętych i Błogosławionych; po drugie – tutejszy kościółek świętego Leonarda to zabytek klasy „O” wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO; a po trzecie – z konkursu palm wielkanocnych. Nie byle jakiego, bo tutejsze palmy mają… kilkadziesiąt metrów i są najwyższe na świecie. Przypomnijmy, w 1958 roku lipnicki poeta Józef Piotrowski ogłosił I Konkurs Palm na Niedzielę Palmową. Celem konkursu było wyłonienie największej palmy oraz zachęcenie społeczeństwa z okolicznych wiosek, by podtrzymywało tradycję swoich przodków. Zainteresowanie konkursem było i jest bardzo duże, czego dowodem jest niezliczona ilość palm. Czy tak będzie w tym roku? Co do tego nie mamy wątpliwości. Na pewno tak. – Już dzisiaj zapraszam na niedzielę, 5 kwietnia 2020 roku do Lipnicy Murowanej, na konkurs palm wielkanocnych. Sam konkurs to jedna w wielu atrakcji tego dnia – zachwala wójt Tomasza Gromala. Gościem honorowym tego wydarzenia będzie prezydent Andrzej Duda.

Otwarcie Centrum

Otwarcie Centrum Pielgrzyma i Turysty zaplanowano na niedzielę – 5 kwietnia. Placówka, którą poprowadzi tutejsza parafia, powstała w budynku katechetycznym, który znajduje się nieopodal miejscowego Rynku. Oddanie obiektu do użytku nie byłoby jednak możliwe gdyby nie wsparcie finansowe województwa małopolskiego. – Przez dwa kolejne lata otrzymywaliśmy dotację w ramach konkursu „Gościnna Małopolska”. Za okazaną nam pomoc przy realizacji tego projektu, pragnę serdecznie podziękować radnym sejmu samorządowego województwa małopolskiego, zarządowi województwa małopolskiego, Małopolskiej Organizacji Turystycznej oraz władzom gminy, na czele z wójtem Tomaszem Gormalą - mówi naszej redakcji pomysłodawca powstanie Centrum, ksiądz proboszcz Mariusz Jachymczak. – Szczególnym miejscem będzie sala multimedialna – mówi ks. Mariusz Jachymczak, kustosz Sanktuarium Św. Szymona. – Będzie dostępny VR oraz hologramy. Sala będzie też w ten sposób przygotowana, że będzie można skorzystać z tradycyjnych, wpisanych na listę napojów oraz potraw. Specjałów, takich choćby jak lipnicka lipina. Jest to herbata od wieków parzona z lipy. To pierwsze tego typu miejsce, gdzie turysta będzie mógł ze szczegółami dowiedzieć się o historii i teraźniejszości.  Takie miejsce pozwoli turyście w jego języku, według autentycznego przekazu, dowiedzieć się o Lipnicy Murowanej, o historii, o Świętych czy o zabytkach. Z detalami zapoznać się z tym miejscem i to miejsce pozwoli zatrzymać turystę dłużej. Bo dotychczas było tak, że przyjeżdżał, zwiedzał kościółek Św. Leonarda, szedł na Rynek i ruszał dalej.

Na parterze obiektu znajduje się kilka pomieszczeń. W sali multimedialnej będzie można obejrzeć filmy, nagrane w najnowocześniejszych technologiach, archiwalne zdjęcia, kopie tryptyku, fototapety, zdjęcia zabytków i osób zwianych z Lipnica Murowaną. Będzie tutaj także małą kawiarenka oraz sklepik z pamiątkami – oczywiście regionalnymi. Przygotowano prezentację w aplikacji 3D. Hologram, który zakupiono, jest jednym z dwóch takich urządzeń w Małopolsce (drugi znajduje się w krakowskich sukiennicach). Całość wystroju wykonali miejscowi artyści – rzemieślnicy z Lipnicy Murowanej oraz powiatu bocheńskiego. – Każdy turysta i pielgrzym będzie mógł wyjść na spacer z audio urządzeniem, które poprowadzi go po Lipnicy. Przygotowaliśmy aż siedem wersji językowych. Historię Lipnicy Murowanej oraz atrakcje turystyczne z tym związane opowiemy po polsku, angielsku, niemiecku, włosku, hiszpańsku, a nawet języku japońskim i chińskim. Co roku nasze zabytki odwiedza kilkadziesiąt tysięcy pielgrzymów i turystów. Mam nadzieję, że ich liczba teraz znacznie wzrośnie – mówi ksiądz Mariusz Jachymczak. Centrum będzie czynne (latem) w godzinach od 9 do 18, a w niedziele i święta kościelne od 13 do 18. Zimą od 9 do 15/16. Po Centrum „oprowadzi ” nas także specjalna aplikacja, a atrakcje miasta i gminy będzie można także obejrzeć na specjalnej stronie internetowej.

Odkurzanie historii

Lipnica Murowana położona jest w południowej części powiatu bocheńskiego, w malowniczej kotlinie otoczonej od południa wzgórzami Beskidu Wyspowego, a z pozostałych stron Pogórzem Wiśnickim. Dzisiaj Lipnica ma status wsi, ale przez kilkaset lat była miastem. Lipnica została założona przez króla Władysława Łokietka w 1326 roku. Kwerenda archiwalna potwierdza jednak istnienie już sto lat wcześniej osady: Lipnik. Dogodne położenie przy ważnym trakcie handlowym na Węgry miało ogromny wpływ na dynamiczny rozwój miasta w późnym średniowieczu. O bogactwie Lipnicy Murowanej niech świadczy fakt, że już za Ludwika Andegaweńskiego centrum zostało otoczone murami. I to właśnie wydarzenie sprawiło, że przyjęła się nowa nazwa miasta: Lipnica Murowana. Rozwijał się tutaj handel i rzemiosło. Lipnica słynęła również z produkcji ozdobnych kafli piecowych, które trafiały na rynki większych miast i domów zamożnej szlachty. Bogactwem była glina. Ale w XV wieku miasto miało także browar, piwo docierało na rynki Krakowa i Bochni i przez długi czas cieszyło się tam dużym wzięciem. Warto dodać, że od XVI wieku Lipnica Murowana stanowiła siedzibę starostwa niegrodowego, w którego skład wchodziły wsie królewskie: Lipnica Górna i Dolna, Królówka, Leszczyna i Rajbrot. Właścicielami starostwa lipnickiego byli często bogaci magnaci, m.in. dziedzice Wiśnicza: Kmitowie i Lubomirscy. Ogromne zniszczenia dokonane przez najazd szwedzki w 1655 r i wojska siedmiogrodzkie dwa lata później, częste pożary, epidemie, powodzie oraz zmiana szlaków handlowych, sprawiły, iż miasto zaczęło wyraźnie podupadać. W 1863 r. grupa kilkunastu mieszkańcó miasta i okolicznych wsi zasiliła szeregi powstania styczniowego, odznaczając się odwagą i bohaterstwem w bitwie pod Ojcowem. Areną zaciekłych walk stały się okolice Lipnicy w listopadzie i grudniu 1914 r., a więc w pierwszej fazie I wojny światowej. W 1934 roku Lipnica utraciła status miasta. Podczas II wojny światowej wielu mieszkańców straciło życie. Od kilku lat obserwujemy dynamiczny rozwój Lipnicy Murowanej.

Ziemia świętych

Troje osób związanych z Lipnica Murowaną zostało ogłoszonych świętymi lub błogosławionymi. Szymon z Lipnicy urodził się pomiędzy 1435 a 1440 r, a zmarł w czwartek 18 lipca 1482 r. Po śmierci Szymona bardzo szybko zaczęła rosnąć sława jego świętości. Zwłaszcza po pierwszych cudach przypisywanych jego wstawiennictwu wierni coraz liczniej gromadzili się przy jego grobie i prosili go o wstawiennictwo u Boga. Do pierwszego cudownego uzdrowienia doszło kilka dni po jego śmierci. Wieść o kolejnych rozchodziła się bardzo szybko, co sprawiało, że do jego grobu zaczęli przybywać ludzie dotknięci różnymi ciężkimi chorobami. 24 lutego 1685 r. Stolica Apostolska ogłosiła akt beatyfikacyjny a w 2007 r. został kanonizowany. Św. Urszula Ledóchowska urodziła się w wielodzietnej rodzinie hrabiowskiej 17 kwietnia 1865 r. koło Wiednia. Była rodzoną siostrą bł. Marii Teresy Ledóchowskiej. Jako 21-letnia dziewczyna wstąpiła do klasztoru urszulanek w Krakowie i w dniu obłóczyn, 17 kwietnia 1887 r., przyjęła zakonne imię Maria Urszula. W roku 1920 Urszula wróciła do Polski i założyła zgromadzenie Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego, zwane urszulankami szarymi. Beatyfikowana została przez św. Jana Pawła II 20 czerwca 1983 roku w Poznaniu. W 1989 r. jej zachowane od zniszczenia ciało zostało przewiezione z Rzymu do Pniew i złożone w kaplicy domu macierzystego. 18 maja 2003 roku, w dniu swoich 83. urodzin, św. Jan Paweł II ogłosił ją w Rzymie świętą.

Maria Teresa była najstarszą z dziewięciorga dzieci Antoniego hrabiego Ledóchowskiego i Józefiny z domu Salis-Zizers. W roku 1890 rozpoczęła wydawać pismo misyjne „Echo z Afryki”, później pismo misyjne pt. „Murzynek”. W roku 1893 Sodalicję św. Piotra Klawera, której celem miało być niesienie wszelkiego rodzaju pomocy misjonarzom w Afryce; w 1896 r. sama złożyła śluby zakonne. Papież Paweł VI beatyfikował ją 19 X 1975. Liturgiczny obchód bł. Marii Teresy przypada na dzień 6 lipca.

Na liście UNESCO

Kościół pod wezwaniem św. Leonarda – to jeden z 16 zabytków w Polsce wpisany na światową Listę Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Według tradycji zbudowany został w 1141 roku na miejscu gontyny pogańskiej, której pozostałością ma być tzw. słup Światowida, na którym wspierał się ołtarz św. Leonarda. Obecny kościół zbudowany również na tym miejscu pochodzi z XV wieku i stanowi cenny zabytek architektury drewnianej. Kościół należy do najstarszych i najlepiej dotąd zachowanych gotyckich świątyń drewnianych. tym cenniejszy iż do naszych czasów przetrwał w stanie nieomal niezmienionym. Wnętrze przechowuje wyjątkowo cenne zabytki dawnego malarstwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego. Ściany i strop pokrywają malowidła z różnych okresów, począwszy od gotyckich jeszcze, patronowych motywów na stropie, aż po barokowe cykle przedstawieniowe z 1711roku. Wystroju malarskiego i dydaktyki tej dekoracji dopełniają pełne ekspresji ludowej unikalne malowidła ilustrujące Dekalog, zdobiące parapet chóru muzycznego. Wielką wartość artystyczną zwłaszcza w kontekście całości wnętrza, posiadały znajdujące się tu do niedawna trzy ołtarze tryptykowe, dzieła małopolskiego cechowego malarstwa tablicowego, wielokrotnie wzmiankowane i omawiane w literaturze fachowej. Ołtarz główny dedykowany patronowi kościoła św. Leonardowi powstał w warsztacie krakowskim w początku XVI wieku. Wcześniejszy jest ołtarz boczny ze sceną Adoracji Dzieciątka Jezus w polu środkowym, jeszcze ze schyłku XV wieku. Interesujący jest również trzeci tryptyk, dedykowany św. Mikołajowi z około 1530 roku. Do średniowiecznych zabytków zalicza się jeszcze płaskorzeźba zaśnięcia Najświętszej Panny Marii z końca XIV wieku.

Po włamaniu do kościoła i kradzieży tryptyków jakie miało miejsce z 4 na 5 lipca 1992 roku, odzyskane tryptyki znajdują się obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie. Powódź, która wystąpiła w 1997 roku w wielu rejonach Polski, nie ominęła również Lipnicy.

Zabytkowy kościół św. Leonarda został wpisany 5 lipca 2003 r. na listę światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego UNESCO jako perła średniowiecznej architektury drewnianej

Inne świątynie

Kolejny zabytkowy kościół pod wezwaniem świętego Szymona został zbudowany na miejscu domu rodzinnego św. Szymona w latach około 1636-1648, a więc jeszcze przed jego beatyfikacją. Na uwagę w kościele zasługuje ołtarz w stylu rokokoneogotyckim z 1860 roku, w którym znajduje się obraz świętego Szymona z II połowy XVII wieku. Obok kościoła zachowała się szesnastowieczna studnia. Natomiast kościół parafialny pod wezwaniem św. Andrzeja Apostoła został wzniesiony z fundacji króla Kazimierza Wielkiego, który przez dokumenty wydane w dniu 1 VII 1363 roku oddał go do kultu. Usytuowany na skraju dawnego miasta, zachował bryłę gotycką mimo przebudów (głównie z 1720 i 1754) po kolejnych zniszczeniach i pożarach. W 1810 roku runęło sklepienie gotyckie, które niestety nie zostało odbudowane tylko zastąpiono je powałą. Do najcenniejszych zabytków znajdujących się w nim można zaliczyć umieszczona w bocznym ołtarzu gotycką rzeźbę Matki Bożej z Dzieciątkiem z około 1370 roku, krzyż na tęczy nawy głównej z XVII wieku oraz ołtarz boczny Pana Jezusa Ukrzyżowanego z początków XVIII wieku. Warto też zwrócić uwagę na chrzcielnicę kamienną z XIV lub XV wieku

Rynek i okolice

Tutejszy Rynek stanowi centrum, a zarazem, obok kościoła p.w. św. Leonarda, najcenniejszy zabytek Lipnicy Murowanej. Wokół rynku wznosi się parterowa zabudowa, w większości drewniana. Domy usytuowane są przeważnie szczytowo, a wiele z nich zachowało do dziś podcienia wsparte na słupach. Wiele z domów mieszczańskich w rynku zostało uznane za zabytkowe. Warto wspomnieć, że pośrodku Rynku znajduje się figura bł. Szymona z Lipnicy wzniesiona w 1913 roku z fundacji mieszkańców, Franciszki Ledóchowskiej, właścicielki majątku. Zaś na czworobocznym, ogzymsowanym cokole znajdują się płaskorzeźby: bł. Szymona wspomagającego chorą, Orzeł Biały, pogoń Litewska i herb Lipnicy. Figura przedstawiająca św. Floriana wzniesiona została w 1837 roku z fundacji mieszczan na pamiątkę wytyczenia rynku (niezrealizowanego) nowego miasta, które miało powstać po pożarze Lipnicy Murowanej w 1828 roku. Ostatnią budowlą o ogólnospołecznym znaczeniu dla Lipnicy wzniesioną w XX wieku, był pomnik króla Władysława III zwanego Łokietkiem. Warto zaznaczyć, iż jest to… pierwszy w Polsce pomnik tego monarchy.

Lipnica miastem?

Czy Lipnica Murowana zostanie ponownie miastem? Wójt Tomasz Gromala podkreśla, że wiosną tego roku zostaną zainicjowane rozmowy i konsultacje społeczne. Samo odzyskanie praw miejskich byłoby swego rodzaju zadośćuczynieniem historii. Tym istotniejsze, że jest wiele programów związanych z rozwojem małych miasteczek, po które dzisiaj samorząd – z racji statusu siedziby gminy – sięgnąć nie może. – Żadnych ujemnych stron odzyskanie praw miejskich nie ma, a walor promocyjny, historyczny ogromny – przekonuje wójt Gromala. Warto dodać, że okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, uruchomiono szlak rowerowy. Całą gmina to raj dla miłośników jednośladów oraz amatorów pieszych wędrówek. Lipnica Murowana to miejsce wyjątkowe pod każdym względem. Warto ją odwiedzić o każdej porze roku.

(mir)